Lịch sử nghiên cứu Khủng long bạo chúa

Phục dựng khung xương bởi William D. Matthew vào năm 1905, đây là mẫu phục dựng đầu tiên từng được xuất bản[61]

Henry Fairfield Osborn, chủ tịch của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ, đặt tên Tyrannosaurus rex vào năm 1905. Tên gọi của chi có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp τύραννος (tyrannos, có nghĩa là "bạo chúa") và σαῦρος (sauros, có nghĩa là "thằn lằn"). Osborn đã sử dụng từ tiếng La tinh rex, có nghĩa là "vua", cho tên cụ thể. Do đó, toàn bộ danh pháp hai phần dịch thành "vua thằn lằn bạo chúa" hoặc "khủng long bạo chúa",[62] nhấn mạnh kích thước to lớn của con vật và nhận thức được sự thống trị của nó so với các loài khác trong thời gian đó.[63]

Những phát hiện sớm nhất

Mẫu vật điển hình Dynamosaurus imperiosus

Răng từ những gì bây giờ được cho là của Tyrannosaurus rex đã được tìm thấy vào năm 1874 bởi Arthur Lakes gần Golden, Colorado. Vào đầu những năm 1890, John Bell Hatcher đã thu thập các phần tử postcranial ở miền đông Wyoming. Các hóa thạch được cho là của một loài Ornithomimus lớn (O. grandis) nhưng bây giờ được coi là của Tyrannosaurus rex. Các mảnh xương sống được tìm thấy bởi Edward Drinker Cope ở miền tây Nam Dakota vào năm 1892 và được gán cho loài Manospondylus gigas nhưng giờ cũng đã được công nhận là thuộc về loài Tyrannosaurus rex.[64]

Barnum Brown, trợ lý giám sát của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ, đã tìm thấy bộ xương đầu tiên của Tyrannosaurus rex ở miền đông Wyoming vào năm 1900. HF Osborn ban đầu đặt tên bộ xương này là Dynamosaurus imperiosus trong một bài báo năm 1905. Brown tìm thấy một bộ xương khác trong thành hệ Hell Creek ở Montana vào năm 1902. Osborn đã sử dụng nguyên mẫu này để mô tả Tyrannosaurus rex trong cùng một bài báo mà D. imperiosus được mô tả.[63] Năm 1906, Osborn nhận ra hai danh pháp này đồng nghĩa, và đóng vai trò là người thay đổi ý kiến đầu tiên bằng cách chọn Tyrannosaurus là tên hợp lệ.[50] Mẫu gốc của Dynamosaurus nằm trong các bộ sưu tập của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Luân Đôn.[65]

Manospondylus

Tranh vẽ mẫu vật điển hình (AMNH 3982) của loài Manospondylus gigas

Mẫu vật hóa thạch đầu tiên được đặt tên có nhiều đặc điểm giống với Tyrannosaurus rex bao gồm hai đốt sống một phần (một trong số đó đã bị mất) do Edward Drinker tìm thấy vào năm 1892. Cope tin rằng chúng thuộc về một loài khủng long "agathaumid" (Ceratopsidae), và được đặt tên là Manospondylus gigas, có nghĩa là "đốt sống xốp khổng lồ" do nhiều lỗ hở cho các mạch máu ông tìm thấy trong xương.[64] M. gigas sau đó được xác định là phần của một loài khủng long chân thú chứ không phải là một ceratopsid, và HF Osborn công nhận sự giống nhau giữa M. gigas và Tyrannosaurus rex vào đầu năm 1917. Do tính vỡ vụn của xương sống Manospondylus, Osborn đã không coi hai loài này giống nhau.[66]

Vào tháng 6 năm 2000, Viện Black Hills đã xác định vị trí địa phương của M. gigas ở Nam Dakota và khai quật nhiều xương tyrannosaur ở đó. Chúng được đánh giá là đại diện cho phần còn lại của cùng một cá thể, và giống hệt với những cá thể của Tyrannosaurus rex.[67] Theo các quy tắc của Luật quốc tế về danh mục động vật (ICZN), hệ thống chi phối việc đặt tên khoa học của các loài động vật, Manospondylus gigas do đó nên được ưu tiên hơn Tyrannosaurus rex, vì nó được đặt tên trước tiên. Ấn bản thứ tư của ICZN, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2000, tuyên bố rằng "việc sử dụng phổ biến phải được duy trì" khi "danh pháp đồng âm hoặc danh pháp đồng nghĩa cao cấp chưa được sử dụng dưới dạng tên hợp lệ sau năm 1899" và "danh pháp đồng nghĩa cơ sở hoặc đồng âm đã được sử dụng cho một đơn vị phân loại cụ thể, như tên hợp lệ được giả định của nó, trong ít nhất 25 tác phẩm, được xuất bản bởi ít nhất là 10 tác giả trong 50 năm trước đó..."[68] Tyrannosaurus rex có thể đủ điều kiện để làm tên hợp lệ dựa theo các điều kiện trên và rất có thể sẽ được coi là một tên được bảo vệ dưới ICZN nếu nó đã từng được công bố chính thức, mà nó chưa được. Manospondylus gigas sau đó có thể được coi là một tên bị lãng quên.[69]

Mẫu vật nổi bật

Mẫu vật Sue, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Field, Chicago

Sue Hendrickson, nhà cổ sinh vật học nghiệp dư, đã khám phá ra bộ xương hóa thạch Tyrannosaurus hoàn chỉnh nhất (khoảng 85%) và bộ xương hóa thạch Tyrannosaurus lớn nhất được biết đến tại thành hệ Hell Creek, Nam Dakota, vào ngày 12 tháng 8 năm 1990. Con Tyrannosaurus, có biệt danh Sue lấy theo tên của cô, là đối tượng của một cuộc chiến pháp lý về quyền sở hữu. Vào năm 1997, vụ này đã được giải quyết với kết quả nghiêng về phía Maurice Williams, chủ khu đất ban đầu. Bộ sưu tập hóa thạch đã được bảo tàng Field mua lại với giá 7,6 triệu USD, khiến nó trở thành bộ xương khủng long đắt nhất cho tới nay. Từ năm 1998 đến năm 1999, các nhà chuẩn bị tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Field đã dành hơn 25.000 giờ lao động để lấy từng mảnh đá ra khỏi mỗi xương.[70] Các xương sau đó được vận chuyển đến New Jersey, nơi quy trình gắn kết được thực hiện. Khung lắp ráp hoàn thành sau đó được tháo rời, và cùng với xương, vận chuyển trở lại Chicago cho công đoạn cuối cùng. Bộ xương được trưng bày cho công chúng vào ngày 17 tháng 5 năm 2000 tại đại sảnh (Hội trường Stanley) tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Field. Một nghiên cứu về xương hóa thạch của mẫu vật này cho thấy Sue đạt kích thước đầy đủ ở tuổi 19 và chết ở tuổi 28, lâu nhất trong bất kỳ các loài tyrannosaur được biết là từng sống.[71] Các suy đoán ban đầu cho rằng Sue có thể đã chết vì một vết cắn ở phía sau đầu không được xác nhận. Mặc dù nghiên cứu tiếp theo về bệnh lý trong bộ xương, không tìm thấy vết cắn nào.[22][72] Thiệt hại ở mặt sau của hộp sọ có thể là do chà đạp sau khám nghiệm. Suy đoán gần đây cho thấy rằng Sue có thể đã chết vì đói sau khi bị nhiễm ký sinh trùng do ăn thịt có bệnh; kết quả là sẽ gây ra viêm trong cổ họng, cuối cùng khiến Sue bị chết đói vì nó không còn có thể nuốt thức ăn nữa. Giả thuyết này được chứng minh bằng các lỗ trơn trong hộp sọ của nó tương tự như trong các loài chim hiện đại nhiễm cùng một ký sinh trùng.[73]

Bộ xương của Bucky và mô hình của Stan, tại Bảo tàng thiếu nhi Indianapolis

Một Tyrannosaurus khác, biệt danh Stan, để vinh danh nhà cổ sinh vật học nghiệp dư Stan Sacrison, đã được tìm thấy ở Hell gần Buffalo, Nam Dakota, vào mùa xuân năm 1987. Nó không được thu thập cho đến năm 1992, vì được cho là một bộ xương Triceratops. Stan đầy đủ 63% và được trưng bày tại Viện Nghiên cứu Địa chất Black Hills ở Thành phố Hill, Nam Dakota, sau một chuyến trưng bày vòng quanh thế giới trong năm 1995 và 1996.[37] Con Tyrannosaur này cũng có nhiều bệnh lý về xương, bao gồm xương sườn bị gãy và vết lành, một cái cổ bị gãy (đã tự chữa lành) và một cái lỗ ngoạn mục ở phía sau đầu, cùng kích thước với răng của Tyrannosaurus.[74]

Vào mùa hè năm 2000, Jack Horner đã phát hiện năm bộ xương Tyrannosaurus gần Pháo đài Peck Reservoir ở Montana. Một trong những mẫu vật được cho là bộ xương Tyrannosaurus lớn nhất từng được tìm thấy.[75]

Mẫu vật "Sue", AMNH 5027, "Stan", và "Jane", so sánh với con người.

Năm 2001, một bộ xương hoàn chỉnh 50% của một con Tyrannosaurus non được phát hiện trong thành hệ Hell Creek ở Montana, bởi một nhóm khảo sát từ Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Burpee của Rockford, Illinois. Được gọi là Jane, phát hiện ban đầu được coi là bộ xương đầu tiên được biết đến của một loài tygannosaurid Nanotyrannus nhưng nghiên cứu mới đây đã tiết lộ rằng nó có nhiều khả năng là một con Tyrannosaurus vị thành niên.[76] Đây là ví dụ về một con khủng long vị thành niên được bảo tồn tốt nhất và hoàn thành nhất hiện nay. Jane đã được kiểm tra bởi một số nhà cổ sinh vật học nổi tiếng như Jack Horner, Pete Larson, Robert Bakker, Greg Erickson vì sự độc đáo của tuổi đời trong mẫu này. Jane hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Burpee ở Rockford, Illinois.[77][78]

Liên quan

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Khủng long bạo chúa http://www.biology.ualberta.ca/faculty/philip_curr... http://www.canada.com/calgaryherald/story.html?id=... http://gsa.confex.com/gsa/2005AM/finalprogram/abst... http://gsa.confex.com/gsa/2005AM/finalprogram/inde... http://digitaljournal.com/article/326451 http://www.discoveryuk.com/the-loop/dino-gangs/ http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0944-... http://www.etymonline.com/index.php?term=tyrannosa... http://gspauldino.com/GaiaLimbdesign.pdf http://www.ingentaconnect.com/content/tandf/ghbi/2...